Καλά Χριστούγεννα - Χρόνια Πολλά

Αντιμετώπιση αρνητικών συνεπειών της διαφήμισης

Με θέμα «Πώς μπορεί να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές συνέπειες της διαφήμισης» να γράψετε ένα άρθρο (500-600 λέξεις) που θα δημοσιευτεί σε περιοδικό της Πανελλήνιας Ένωσης Καταναλωτών.

_________________________________________________________________

Τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών της διαφήμισης:

Το άτομο/οι πολίτες

§        Συνειδητοποίηση των αρνητικών συνεπειών της διαφήμισης, δηλαδή του ότι συμβάλλει στην καλλιέργεια ενός πνεύματος υλικού ευδαιμονισμού, διευρύνοντας την καταναλωτική διάθεση του ανθρώπου.

§        Χρειάζεται μια νέα ιεράρχηση αξιών με την αποβολή του καταναλωτικού πνεύματος. Να μην ταυτίζεται το «έχειν» με το «είναι», να υπάρχουν άλλες προτεραιότητες και αξίες, να υπάρχει αντίσταση στην αποχαύνωση των διαφημίσεων.

Η παιδεία

Η παιδεία πρέπει να παίξει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με πνευματική καλλιέργεια, αξίες και ιδανικά. Η παιδεία με αυτόν τον τρόπο θα γίνει ο «αμυντικός μηχανισμός» που θα αντιμετωπίσει κριτικά τις διαφημιστικές προσταγές.

Η πολιτεία/το κράτος

Η πολιτεία πρέπει να παρεμβαίνει ρυθμιστικά (κρατική παρέμβαση) καθορίζοντας κανόνες και θεσμικά/θεμιτά πλαίσια στο περιεχόμενο και στα μέσα της διαφήμισης. Απαιτείται ένας κώδικας δεοντολογίας στη λειτουργία της.

Οι φορείς της διαφήμισης

Οι φορείς της διαφήμισης επιβάλλεται να σέβονται τη διαφημιστική δεοντολογία. Να σέβονται την αξιοπρέπεια και την προσωπικότητα του καταναλωτή. Να μην παραπλανούν και παραπληροφορούν τους καταναλωτές/πολίτες.

Κείμενο μαθήτριας γραμμένο στην τάξη: 

«Ο ανταγωνισμός κάνει τα προϊόντα καλύτερα και τους ανθρώπους χειρότερους» είπε ένας συγγραφέας. Και πράγματι, σήμερα όχι μόνον ο ανταγωνισμός αυτός εξακολουθεί να φθείρει τον άνθρωπο, αλλά και επίσης όλη η διαφήμιση που γίνεται προκειμένου να πουληθεί το όποιο αγαθό, έχει πλέον πάρει τις διαστάσεις προπαγάνδας. Η διαφήμιση είναι πλέον κομμάτι της ζωής μας εξαιτίας της λογικής του «καταναλώνω άρα υπάρχω».  Πέρα όμως από τις πολύχρωμες αφίσες ή τα διασκεδαστικά σποτάκια όπου όλοι οι άνθρωποι δείχνουν να είναι χαρούμενοι, οι συνέπειες που έχει σε μας αυτή η πληθώρα διαφημιστικών μηνυμάτων και εικόνων είναι πολύ πιο μαύρες. […]

          Ως άτομα, όσο και ως κοινωνία, το να μένουμε αδιάφοροι μπροστά στη δικτατορία αυτή είναι αφ’ ενός συνθηκολόγηση για την αλλοτρίωση του ανθρώπινου ήθους και αφ’ ετέρου ανοχή μπροστά σε μια ολοφάνερη παραβίαση της ατομικής ελευθερίας. Ως κοινωνία, εν ονόματι της κοινωνικής πρόνοιας, πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να περιοριστεί η δύναμη της επιρροής που έχει η διαφήμιση. Κατ’ αρχάς να διατίθενται λιγότερα χρήματα και λιγότεροι χώροι για αυτήν, ώστε να πάψει να είναι μόνιμο κομμάτι του σκηνικού, σαν κάτι το ανώδυνο και τελείως φυσιολογικό.

          Δεύτερον, πρέπει οπωσδήποτε να μπουν κάποια όρια και να ελέγχεται καλύτερα σε τι προσβλέπει η κάθε διαφήμιση. Να λογοκριθούν δηλαδή οι υπερβολικά τολμηρές διαφημίσεις για την προστασία των παιδιών ή αυτές που αποσκοπούν να περάσουν και άλλα μηνύματα (ρατσιστικά, πολιτικά, θρησκευτικά κλπ), Τη μεγαλύτερη όμως προσπάθεια ώστε να ξεθρονιάσουμε τη θεά διαφήμιση, πρέπει να καταβάλλει ο καθένας μας ως άτομο. Να είμαστε προπαντός, ενεργητικοί και όχι παθητικοί μπροστά στη διαφήμιση. Να παραμένουμε τα «σκεπτόμενα όντα» που (υποτίθεται ότι) είμαστε, να καλλιεργήσουμε την ιδέα ότι ως άνθρωποι δεν αξίζει να πέσουμε στον καταναλωτισμό. Είναι καθήκον μας να υπερασπιστούμε το δικαίωμά μας στην ατομικότητα. Κανείς δε δικαιούται να μας αναγκάζει να ενεργούμε ή να σκεφτούμε όπως εξυπηρετείται το συμφέρον του. Το σημαντικότερο όμως μάλλον είναι να διώξουμε μια και καλή τα στερεότυπα που μας έχουν  περάσει και προπαντός την ιδέα ότι την ευτυχία μπορούμε να την αγοράσουμε, να την κατέχουμε έτσι απλά όπως έχουμε κάποιο αντικείμενο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όποτε θέλουμε, να την επιδεικνύουμε, να την εμπορευματοποιούμε και να την προβάλλουμε ως προϋπόθεση sine qua non, μιας πετυχημένης ζωής.

Είναι βέβαια ουτοπικό να πιστεύουμε ότι αρκεί να γνωρίζουμε όλοι τις αρνητικές συνέπειες που έχει πάνω μας η διαφήμιση και να μπορούμε να δράσουμε ούτως ώστε να επανορθώσουμε. Κάτι τέτοιο απαιτεί μεγάλη ωριμότητα, συλλογική και ατομική. Αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση θα ήταν η αφύπνιση του ήθους του ανθρώπου, με την αγνότερη έννοια της λέξης.

Μαθηματικά και Τέχνη

Η σχέση της Τέχνης με τα Μαθηματικά

Ένα πρωτότυπο πρόγραμμα του Μουσείου Ηρακλειδών, αφετηρία για ένα ταξίδι στην ιστορία της επιστήμης

και της δημιουργίας

της Χριστίνας Σανούδου

Πηγή: εφ. Καθημερινή, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_29/10/2011_460724

Από τη χρυσή τομή των Πυθαγόρειων μέχρι τη γραμμική προοπτική στους αναγεννησιακούς πίνακες και από τα μοτίβα των γεωμετρικών αγγείων ως τις λιτές γραμμές του Bauhaus, η σχέση της Τέχνης με τα Μαθηματικά έχει βαθιές ρίζες στον χρόνο. Για τα παιδιά, που συμμετέχουν στο θεματικό πρόγραμμα του Μουσείου Ηρακλειδών, αυτή η σχέση είναι η αφετηρία για ένα ταξίδι στην ιστορία της επιστήμης και της δημιουργίας, αλλά και μια αφορμή για να ανακαλύψουν τη σημασία της κριτικής σκέψης.

Συμπληρώνοντας πλέον έξι χρόνια επιτυχημένης λειτουργίας, το πρωτότυπο πρόγραμμα, που επιμελούνται οι καθηγητές μαθηματικών Άρης Μαυρομμάτης και Αποστόλης Παπανικολάου, εμπλουτίζεται και διευρύνεται έτσι ώστε, εκτός από μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να απευθύνεται πλέον σε νηπιαγωγεία, δημοτικά και εκπαιδευτικούς. Επιπλέον, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τέχνης, μαθηματικών και φιλοσοφίας καλείται να διερευνήσει και το ενήλικο κοινό, συμμετέχοντας σε έναν κύκλο σεμιναρίων, που αναμένεται να ξεκινήσει στα τέλη Οκτωβρίου.

Εδώ και περίπου μία δεκαετία, οι δύο επιμελητές του προγράμματος αναπτύσσουν μεθόδους διδασκαλίας των μαθηματικών με βάση αλληλεπιδραστικά εκθέματα. «Θεωρούμε ότι η σωστή πορεία για τη γνώση είναι από το αισθητό στο νοητό και όχι από το νοητό στο αισθητό, όπως γίνεται στα σχολεία σήμερα» υποστηρίζει ο Αποστόλης Παπανικολάου. «Το παιδί πρέπει να πάρει αντικείμενα στα χέρια του, να παίξει, και αυτά τα αντικείμενα να το οδηγήσουν στο να καταλάβει γιατί τα πράγματα λειτουργούν όπως λειτουργούν», συνεχίζει.

Εκθέματα

Τα αντικείμενα, σε αυτήν την περίπτωση, είναι τα εκθέματα του Μουσείου Ηρακλειδών, το οποίο μετά την ολοκλήρωση της τρέχουσας περιοδικής έκθεσης «Sol LeWitt, Χρώμα και Γραμμή», τον Ιανουάριο, θα παρουσιάζει αποκλειστικά έργα των M.C. Escher και Victor Vasarely από τη μόνιμη συλλογή του, με γνώμονα τη δυνατότητα αξιοποίησής τους στο πρόγραμμα. Άλλωστε, από τις αρχές Σεπτεμβρίου το Μουσείο είναι ανοικτό για το ευρύ κοινό μόνο τις Παρασκευές και τα Σαββατοκύριακα, ενώ τις υπόλοιπες ημέρες οι αίθουσές του γεμίζουν μαθητές σχολείων. Στόχος της διεύθυνσης είναι η υποδοχή 15.000 παιδιών ετησίως, δηλαδή σχεδόν τα διπλάσια από ό,τι μέχρι σήμερα. Για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, η ζωγραφική είναι μια μορφή αυθόρμητης έκφρασης και οι αριθμοί ένα παιχνίδι, εξηγεί ο κ. Παπανικολάου, ο οποίος δίδασκε σε σχολεία και φροντιστήρια πριν αφοσιωθεί αποκλειστικά στον σχεδιασμό προγραμμάτων και λογισμικού δημιουργικής διδασκαλίας των μαθηματικών. Μέχρι όμως να φτάσουν στο Λύκειο, χάνουν σταδιακά την επαφή τους με την Τέχνη, η οποία μετατρέπεται σε κάτι απόμακρο και ασαφές, και πασχίζουν- με εξαίρεση ορισμένους χαρισματικούς μαθητές- να αποκωδικοποιήσουν δυσνόητες μαθηματικές έννοιες. Η αποστολή του πρωτότυπου προγράμματος είναι ακριβώς να γεφυρώσει το χάσμα, χρησιμοποιώντας την τέχνη ως «δόλωμα» για να κεντρίσει εκ νέου το ενδιαφέρον των μεγαλύτερων παιδιών και να μυήσει τα μικρότερα στον μαγικό κόσμο της επιστήμης.

«Δεν είναι όμως δόλωμα. Δεν κάνουμε ακροβασίες» υπογραμμίζει ο καθηγητής. «Αντιμετωπίζουμε την ιστορία της τέχνης και την ιστορία των μαθηματικών ως τις παράλληλες ράγες ενός τρένου. Είναι δύο ενεργήματα του ανθρώπου, όπως λέει ο Τάσσιος, τα οποία μοιάζουν ασύνδετα. Αν όμως το ψάξουμε καλά στην ιστορία, βλέπουμε ότι αυτές οι ράγες έχουν κάποιες αδιαμφισβήτητες συνδέσεις». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι αναγεννησιακοί πίνακες, που βασίζονται σε ακριβή γεωμετρικά προσχέδια, τα αρχαία αγάλματα, τα οποία αντικατοπτρίζουν την αναζήτηση της χρυσής τομής -όπως ο περίφημος Δορυφόρος ή «Κανών» του Πολύκλειτου-, ή οι μουσικές κλίμακες του Πυθαγόρα. Μετά την περιήγησή τους στην έκθεση του Μουσείου, οι μαθητές καλούνται να επιλέξουν αν προτιμούν να εστιάσουν στο κομμάτι των εικαστικών ή της μουσικής, και στη συνέχεια διερευνούν πώς αυτές οι μορφές έκφρασης συνδέονται με τα μαθηματικά.

Οι εκφάνσεις της σχέσης μεταξύ επιστήμης και τέχνης δεν περιορίζονται στην προοπτική και τις ιδανικές αναλογίες. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κοινά θεωρητικά στοιχεία, που εντοπίζονται στα καλλιτεχνικά ρεύματα κάθε περιόδου και στις ταυτόχρονες εξελίξεις στον χώρο των μαθηματικών. «Η γεωμετρική λιτότητα του Βauhaus και της μοντέρνας ζωγραφικής είναι ένα αποτέλεσμα εξισορρόπησης της υπερβολής του μπαρόκ και του ροκοκό» εξηγεί ο κ. Παπανικολάου. Κοινωνικά, η έμφαση στις λιτές γραμμές χωρίς περιττά στολίδια μπορεί να αποδοθεί στην αναζήτηση για ισότητα και δικαιοσύνη - βρισκόμαστε άλλωστε, στα χρόνια ανόδου του κομμουνισμού. «Η λιτότητα στην τέχνη μεταφράζεται σε γεωμετρία - σε Καντίνσκι, Μοντριάν, Μάλεβιτς. Ερχεται μετά ο Vasarely, ο οποίος λέει ότι θέλει τέχνη για τον πολύ κόσμο και όχι για τους ειδικούς ή τους προνομιούχους», συνεχίζει.

Στο ίδιο διάστημα, παρατηρείται μία στροφή στη θεωρία των μαθηματικών από τη βεβαιότητα του ντετερμινισμού στην αμφιβολία. «Η ευφορία του μπαρόκ και του ροκοκό έχει συνδεθεί από ερευνητές με την ευφορία των επιστημόνων της εποχής, όπως ο Ντεκάρτ και ο Γαλιλαίος, οι οποίοι πίστευαν ότι μπορούσαν να αποδείξουν τα πάντα με μαθηματικές μεθόδους». Αργότερα, αυτή η βεβαιότητα κλονίζεται, καθώς ο Αϊνστάιν και οι σύγχρονοί του αμφισβητούν τη μοναδικότητα της Ευκλείδειας γεωμετρίας, υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν πολλές ερμηνείες για κάθε φαινόμενο, ακριβώς όπως οι απρόσωποι της μοντέρνας τέχνης επιδιώκουν τα έργα τους να έχουν πολλαπλές αναγνώσεις. Αντίστοιχα, το πέρας της γεωμετρικής περιόδου στην αρχαιοελληνική τέχνη συνέπεσε με τη γέννηση του αξιωματικού συστήματος στη γεωμετρία - την πεποίθηση, δηλαδή, ότι όλα μπορούν να αποδειχθούν με μαθηματικές μεθόδους.

Τα έργα του Escher και ο Σωκράτης

Αφορμή για τη δημιουργία του προγράμματος, πριν από έξι χρόνια, στάθηκε ένα τυχαίο γεγονός· η επίσκεψη μιας ομάδας καθηγητών μαθηματικών, μεταξύ των οποίων οι Αποστόλης Παπανικολάου και Άρης Μαυρομμάτης, στο Μουσείο Ηρακλειδών. «Τους εξηγούσαμε, ή μάλλον ερμηνεύαμε όπως εμείς νομίζαμε, τους πίνακες του Escher», αναφέρει ο κ. Παπανικολάου. Τη συζήτηση άκουσε ο ιδρυτής του Μουσείου, Παύλος Φυρός, ο οποίος τους πρότεινε μια συνεργασία. Στο διάστημα που ακολούθησε, η ανταπόκριση από τα γυμνάσια και λύκεια της χώρας ήταν τόσο μεγάλη ώστε να κριθεί αναγκαία η επέκταση του προγράμματος σε περισσότερες αίθουσες, αλλά και η τροποποίηση του για να απευθύνεται και σε μικρότερα παιδιά. «Θεωρούμε ότι το παιδί αρχίζει και μορφώνεται από το νηπιαγωγείο και το δημοτικό. Στο λύκειο είναι χαμένη υπόθεση, πολλές φορές, αν δεν έχει μάθει να σκέφτεται», υπογραμμίζει ο καθηγητής. Παράλληλα, δυνατότητα συμμετοχής σε επιμορφωτικά σεμινάρια έχουν και οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι έρχονται σε επαφή με τις βασικές αρχές της αλληλεπιδραστικής διδασκαλίας.

Ωστόσο, η πιο σημαντική προσθήκη στο πρόγραμμα για φέτος είναι το «άνοιγμά» του στο ευρύ κοινό, με την έμφαση να στρέφεται στη σχέση των μαθηματικών και της τέχνης με τη φιλοσοφία, όπως αναδεικνύεται στο έργο του Πλάτωνα, ο οποίος αντιμετώπιζε την τέχνη ως «μίμηση της μιμήσεως» και άρα σαφώς υποδεέστερη της επιστήμης, του Αριστοτέλη, για τον οποίο η τραγωδία μπορούσε να επιφέρει την κάθαρση, καθώς και σύγχρονων φιλοσόφων.

Τα σεμινάρια δεν θα έχουν τη μορφή διαλέξεων, αλλά ανοιχτών συζητήσεων, που θα εστιάζουν σε ζητήματα όπως η χρησιμότητα της τέχνης και η έννοια της αισθητικής. «Πιστεύουμε πολύ στον σωκρατικό διάλογο. Δεν θέλουμε το κοινό απλώς να φεύγει με νέες πληροφορίες. Θέλουμε να συμμετέχει ενεργά, να μπαίνει στο πετσί της αναζήτησης», τονίζει ο κ. Παπανικολάου.

Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Η πειθώ  στον επιστημονικό λόγο

Τα βασικά γνωρίσματα  του επιστημονικού λόγου :

1. ερμηνευτικός

2. αποδεικτικός

3. περιγραφικός

• με οικείο  ή
• ψυχρό επιστημονικό ύφος ή
• εκλαϊκευμένο, όταν  στοχεύει στη διδακτική χρήση του .

Τα μέσα του επιστημονικού λόγου:

 τεκμηριωμένο επιχείρημα / λογική αλληλουχία 

αναφορική λειτουργία γλώσσας

αποδεικτικός , ερμηνευτικός , περιγραφικός  λόγος

Η Πειθώ στον Πολιτικό Λόγο

Η Πειθώ στον Πολιτικό Λόγο

Με τον πολιτικό λόγο

ο πομπός επιθυμεί

να πείσει το δέκτη

να πάρει κάποιες αποφάσεις ή

να προβεί σε κάποια ενέργεια.

Ο δέκτης πρέπει να πεισθεί

ότι η απόφαση του εί­ναι σύμφωνη

με τα δικά του προσωπικά συμφέροντα

και με τα συμφέροντα του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου στο οποίο ανήκει.

 ο πολιτικός λόγος

χαρακτηρίζεται βέβαια από

λογική επιχειρηματολογία,

αλλά συχνά χαρακτηρίζεται και από

έντονη συναισθηματική

φόρ­τιση

και από ρητορεία.

ο πολιτικός λόγος συνδέεται με την εξουσία

ορισμένες φο­ρές

στοχεύει στην παραπλάνηση

ή στον εκφοβισμό του ακροατηρίου,

έτσι ώστε να εξα­σφαλιστεί η άκριτη αποδοχή από το δέκτη (ακροατήριο) των σκοπών και των αποφάσεων του πομπού.

 Τότε

η αποδεικτική ισχύς των επιχειρημάτων αντικαθίσταται από αυταπόδεικτες έννοιες ή

από λέξεις με τέτοια ηθική διάσταση

("έθνος", "λαός", "εθνι­κή σωτηρία" κτλ.),

που εμποδίζουν το λογικό έλεγχο

και παγιδεύουν το δέκτη.

Όταν ο πολι­τικός λόγος παίρνει αυτή τη μορφή, με την παραποίηση των εννοιών και τη στρέβλωση των αξιών, γίνεται προπαγάνδα.

Η Πειθώ στη διαφήμιση

1.

Διαφήμιση είναι η δημιουργία πρωτότυπου μηνύματος, το οποίο αναφέρεται σε κάποιο υλικό ή πνευματικό παράγωγο/προϊόν, και η προβολή του (μηνύματος) με τελικό σκοπό την παρακίνηση του αποδέκτη να "αγοράσει" το διαφημιζόμενο προϊόν.

2.

Σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, η διαφήμιση συνιστά μια πράξη επικοινωνίας.

• Να προσδιορίσεις τα βασικά στοιχεία της επικοινωνίας αυτής (πομπό, δέκτη, μήνυμα, επι­κοινωνιακό μέσο/κανάλι, επικοινωνιακό κώδικα/γλώσσα, σκοπό).
• Ποιες προϋποθέσεις νο­μίζεις ότι απαιτούνται, για να είναι η επικοινωνία αυτή αποτελεσματική, για να πετύχει δη­λαδή ο πομπός το σκοπό του;

3.

Η Μορφή του μηνύματος

• Μήνυμα που αναπτύσσεται με άμεσο τρόπο (χωρίς προλόγους και περιττές εξηγήσεις
• Αφηγηματικό μήνυμα (χρησιμοποιείται η αφήγηση μιας ιστορίας για την επίδειξη του προϊόντος)
• Μήνυμα μονολόγου - διαλόγου (μονόλογος - διάλογος με τη μορφή μαρτυρίας κάποιου ειδικού ή ενός καταναλωτή)
• Μήνυμα που επεξηγεί την εικόνα,
• Μήνυμα που στηρίζεται σε τεχνάσματα/ευρήματα (ιδιαίτερη χρήση της γλώσσας με λογοπαίγνια, μεταφορές, παρομοιώσεις, σπάνιες και εξεζητημένες λέξεις/φράσεις, χρήση του χιούμορ της υπερβολής, της έκπληξης κτλ.),
• Μήνυμα που προσφέρει επιχειρήματα.

4.

Η διαφημιστική πειθώ συχνά χρησιμοποιεί τα παρακάτω μέσα/τεχνικές:

• συνειρμό ιδεών
• αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος
• επίκληση στην αυθεντία (σ' έναν ειδικό, σ' έναν επιστήμονα, σε ένα δημοφιλές πρό­σωπο κτλ.)
• επίκληση στο συναίσθημα (φόβο, ενοχή, ευθύνη, ευχαρίστηση κτλ.)
• επίκληση στη λογική (επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος, σοφιστικά τεχνάσματα)
• λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό (λανθάνουσα αξιολόγηση που λειτουργεί δε -σμευτικά για το δέκτη, π.χ. "Οι έξυπνοι οδηγούν Ρενώ").

5

Το διαφημιστικό μήνυμα είναι πολυσήμαντο και τις περισσότερες φορές δε διακρίνεται καθαρά, αλλά υπολανθάνει, περνάει μέσα από συμβολισμούς. 

____________________________________________________________________________________

Τα όπλα και τα κόλπα της διαφήμισης

του Παντελή Μπουκάλα

εφ. Καθημερινή 29.11.2011

Οι διαφημίσεις, έντυπες, ηλεκτρονικές και διαδικτυακές, έχουν πάντοτε κάτι να μας πουν και για το πώς ζούμε και για το πώς θα θέλαμε να ζούμε και για το πώς καλλιεργούνται οι μαζικές αυταπάτες και χτίζεται ένας κόσμος επικίνδυνα πλαστός. Είτε σε περιόδους μιας ψευδούς και ψευδαισθησιογόνου ευμάρειας τυχαίνει να βρισκόμαστε είτε σε καιρούς σαν τους τωρινούς, οπότε μετράμε τα χρειαζούμενα και τα χρωστούμενα και τελειωμό δεν έχουν, ο τρόπος που σκηνοθετούνται και εικονογραφούνται οι «ανάγκες» και οι «επιθυμίες» μας, ο τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι αναπαριστάνονται στη φυσικότητά τους, ενώ κατ’ ουσίαν κατασκευάζονται και εμφυτεύονται στο μυαλό μας με τη μέθοδο της μαζικής υποβολής, είναι δηλωτικός της ευκολίας με την οποία το απολύτως περιττό μπορεί να πλασαριστεί και κυρίως να εισπραχθεί σαν απολύτως αναγκαίο, το ανούσιο να παρασταθεί σαν ουσιώδες και το αδιάφορο σαν απαραίτητο και σαν ηδονικό. Είναι δηλωτικός λοιπόν της πνευματικής μας κάμψης.

Ορισμένοι φανατικοί της συνωμοσιολογίας επιμένουν ότι η ανθρώπινη συνείδηση επηρεάζεται παγκοσμίως με ψεκασμούς: κάποιοι κακοί φορτώνουν τα αεροπλάνα τους με μυστηριώδη ψυχοτρόπα και τα στέλνουν να μας λούσουν από ψηλά. Αλλοι διατείνονται ότι ο μαζικός συνειδησιακός επηρεασμός επιτυγχάνεται με τα καλώδια της ΔΕΗ, αλλά αυτό ας μην το πολυσυζητάμε, γιατί στο τέλος θα μας επιβαρύνουν το λογαριασμό της ΔΕΗ και με κάνα άλλο... τέλος, ας πούμε με «φόρο ψυχικής καλλιέργειας». Και υπάρχουν κι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι με το κόλπο των εικόνων που προβάλλονται στην οθόνη με ταχύτητα που δεν την προλαβαίνει το μάτι, τα εν τω βάθει αφανή μηνύματα καταγράφονται στο υποσυνείδητό μας, άρα στην ουσία δρούμε σαν ανδρείκελα. Αλλά τίποτε από όλα αυτά τα σατανικά δεν χρειάζεται για να πετύχει μια διαφημιστική καμπάνια. Αρκεί η επανάληψη κι ο βομβαρδισμός, αρκεί δηλαδή να δουλεύει ακατάπαυστα το πλυντήριο· αδύναμα ή ενδοτικά μυαλά πάντοτε βρίσκονται.

Χρόνια τώρα, κανένα εμπόρευμα, ακόμα και το ευτελέστερο, δεν εισάγεται στην αγορά σαν σκέτο εμπόρευμα. Ολα τους, λες και έχουν ενσωματωμένη μια πολιτισμική υπεραξία, εμφανίζονται σαν σύμβολα κύρους και σαν τεκμήρια κοινωνικού γοήτρου, αλλά και σαν αποτελεσματικοί διάκονοι των ερωτικών μας πόθων, αν σκεφτεί κανείς ότι ακόμα κι ένα αθώο γιαούρτι παρουσιάζεται σαν ικανότατος προαγωγός της λιβιδώς μας. Ολα τα εμπορεύματα εισάγονται στην αγορά, δηλαδή στο φαντασιακό μας, σαν μπιχλιμπίδια που η κατοχή τους επιβεβαιώνει την υπεροχή μας, την ένταξή μας στην ελίτ. Χρήσιμο, ας πούμε, το κινητό, δεν ήταν όμως η χρησιμότητά του αυτή που το κατέστησε εξάρτημα απαραίτητο της σκευής μας, αλλά η πεποίθηση που χαράχτηκε σιγά σιγά στο νου μας ότι αν δεν το έχουμε, δεν είμαστε - δεν είμαστε μοντέρνοι, τεχνογνώστες, κοινωνικοί, δεν είμαστε τίποτα. Κι ήρθε ο καιρός και το εξάρτημα αυτό προκάλεσε, τι φυσικότερο, την εξάρτησή μας στα όρια του ψυχαναγκασμού, ιδίως αφότου τα παιχνίδια των νέων μοντέλων μάς δίνουν τη δυνατότητα να σκύψουμε πάνω στην οθονίτσα σου, με την οποία εξισώνουμε τον κόσμο, και να παίζουμε μανιωδώς, αδιάφοροι για όσα συμβαίνουν γύρω μας.

Αν κόψουμε στη μέση τον πρόσφατο κοινωνικό μας χρόνο, με τέμνον όργανο ένα Κ, το κάπα της Κρίσης, διαπιστώνουμε ότι τα μετά την Κρίση διαφημιστικά όπλα και κόλπα δεν διαφέρουν σημαντικά από όσα χρησιμοποιούνταν κατά κόρον προ Κρίσεως, τότε που όλα φαίνονταν κεκτημένα ή «βατά», για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία των πανελλαδικών. Η αλήθεια είναι ότι, εναρμονιζόμενες με το όλο κλίμα της λιτότητας, οι διαφημίσεις μειώθηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθούν και τα έσοδα των Μέσων και, κρίκο τον κρίκο σ’ αυτήν την αλυσίδα της αλληλεξάρτησης, να μειωθούν και οι απολαβές των δημοσιογράφων (εξαιρουμένων όσων συνάπτουν συμβόλαιο απευθείας με το αφεντικό, αφεντικά οι ίδιοι) αλλά και να βρεθούν στην ανεργία πολλοί εξ αυτών, απολυμένοι ή «εθελουσίως» αποχωρήσαντες. Ενα σαφές δείγμα για το πόσο λιγόστεψαν οι δημοσιογράφοι των «πολυτελών» ειδικοτήτων είναι τα απίστευτα λάθη που στολίζουν κάθε μέρα τα τιτλάκια στα δελτία των ειδήσεων, σε όλα τα κανάλια. Προφανώς οι διορθωτές κρίθηκαν περιττοί, κι έτσι οι «επιζΟντες» στήνουν χορό με τους «αρμΩδιους» και όλοι μαζί χαριεντίζονται με την «τρΩικα», αν και, εδώ που τα λέμε, αυτό το τελευταίο μοιάζει ορθό, αν υπακούσουμε στους ορισμούς της παρετυμολόγησης.

Επειτα λοιπόν από μια μικρή σχετικά περίοδο αναμονής και προσαρμογής, στη διάρκεια της οποίας υποθέτω ότι θα έγιναν πολλά συμβούλια σοφών κεφαλών, ο κόσμος της διαφήμισης ξαναβρήκε τον ντόρο του και επανήλθε στις δεδομένες αξίες και σταθερές του. Ενας μικρός αναπροσανατολισμός υπήρξε βέβαια, περιορίστηκε όμως στις διαφημίσεις των καταστημάτων (κυρίως όσων εμπορεύονται τρόφιμα), που υπόσχονται μικρότερες τιμές, αντίστοιχες υποτίθεται στις νέες κοινωνικές συνθήκες, δηλαδή στη νέα πραγματικότητα του βαλαντίου μας. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: Πόσο αντίστοιχες είναι οι τιμές των διαφόρων «αγαθών» στην πραγματική τους αξία συν ένα εύλογο κέρδος; Αν, ας πούμε, διαφημίζεται η μείωση της τιμής του φρέντο καπουτσίνο από τα τέσσερα ευρώ στα τρία, δεν χρειάζεται μπόλικη «πολιτική βούληση» και αυτοπειθαρχία για να μην καγχάσει κανείς με μια τόσο γενναία προσφορά;

Κινητά, αυτοκίνητα και τραπεζικά δάνεια διαφημίζονταν πρωτίστως π.Κ, προ Κρίσεως δηλαδή, κινητά, αυτοκίνητα και τραπεζικά δάνεια διαφημίζονται πρωτίστως και μ.Κ. - μάλιστα, κάποιες γενναιόδωρες τράπεζες μας δίνουν δάνεια για να ξεπληρώσουμε τα δάνειά μας σε άλλα ευαγή τραπεζικά ιδρύματα. Σαν να μην άλλαξε τίποτα. Σαν να μη μεταβλήθηκε ο ρυθμός του κόσμου, να μην κλονίστηκαν τα οικονομικά μας, να μην πληγώθηκε το ηθικό μας, να μην αναγκαστήκαμε να ξαναδούμε τις προτεραιότητές μας, να ξανασχεδιάσουμε την καθημερινότητά μας, κόβοντας, κόβοντας και πάλι κόβοντας όλοι εμείς οι άνωθεν και έξωθεν πετσοκομμένοι. «Δωρεάν» και «απεριόριστα», αυτές ήταν κι αυτές παραμένουν οι δύο μαγικές λεξούλες των διαφημιστικών εκστρατειών. Αλλά τι το απεριόριστο μπορεί να υπάρξει σε έναν κόσμο τόσο ζορισμένο και στενεμένο; Και πού το «δωρεάν», όταν ακόμα και η δωρεάν Παιδεία, η δωρεάν Υγεία και όλα τα λοιπά του πάλαι ποτέ κοινωνικού κράτους δεν είναι παρά ερείπια;

Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί και το εξής: Πάντοτε έτοιμη η αγορά και πάντοτε ευκίνητος ο διαφημιστικός βραχίονάς της, φροντίζουν τώρα για την καλή μας υγεία, αφού κατανοούν ότι η πανεθνική κατάθλιψη δεν είναι αστεϊσμός. Και δεν διαφημίζονται μόνο πιεσόμετρα, μια και η πίεση και οι σφυγμοί μας ανεβοκατεβαίνουν επικίνδυνα από το ένα πακέτο μέτρων στο άλλο. Διαφημίζονται και αγχολυτικά από κυρίους και κυρίες ντυμένους στα λευκά, να μοιάζουν επιστήμονες. Σωστά. Εκτός από τη δόση μας την τροϊκανική, χρειαζόμαστε και τη δόση μας την αντικαταθλιπτική.

Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ι. Το κείμενο:

Η αναγνώριση και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Ο βαθμός σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπήρξε πάντοτε το ασφαλέ­στερο κριτήριο του βαθμού συνοχής και της ποιότητας κάθε κοινωνίας. Κατ' επέ­κταση, χρέος της κοινωνίας ως συνόλου είναι ο σεβασμός, η αναγνώριση και η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών που ζουν μέσα σ' αυτή.

Αλλά και σε ατομικό επίπεδο ο κάθε πολίτης οφείλει να σέβεται όχι μόνο τα δικαιώματα των ανθρώπων που βρίσκονται σε άμεση σχέση με αυτόν, αλλά και τα δικαιώματα των προσώπων εκείνων που δεν έχουν, βέβαια, καμία σχέση και εξάρτηση μαζί του, εμπίπτουν όμως στη χριστιανική έννοια του πλησίον.

Ο άνθρωπος γενικά οφείλει να σέβεται το συνάνθρωπο του, στο βαθμό που ο ίδιος θα ήθελε να τον σεβαστούν, κάνοντας πράξη αυτό που πολύ εύστοχα είπε κά­ποτε ο Καζαντζάκης: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ». Αν ο καθένας από μας βλέπει μέσα στον άλλο τον ίδιο του τον εαυτό, τότε είναι βέβαιο ότι πολλές παρα­νοήσεις, παρεξηγήσεις και αδικίες δε θα έχουν λόγο ύπαρξης, ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι σεβαστά και κανείς δε θα διανοείται να τα παραβιάσει.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα, βέβαια, κατοχυρώνονται και προστατεύονται από Συντάγματα, από Καταστατικούς Χάρτες Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που έχουν περίτεχνα φιλοτεχνηθεί, από Διακηρύξεις άφθονες και από Διεθνείς Οργανι­σμούς. Όμως, παρ' όλα αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι στερούνται την ελευθερία τους και σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις τις πιο στοιχειώδεις εκφράσεις της.

Από την άλλη, αιμοσταγείς τύραννοι αυτοαποκαλούνται προστάτες και σωτήρες των λαών, εξανδραποδιστές αυτοδιορίζονται τιμητές της ελευθερίας, μεγαλό­σχημοι απατεώνες καταπατητές και καταχραστές μιλούν για τον τίμιο μόχθο και την ιερότητα της ιδιοκτησίας και έμποροι των ιερών και των οσίων για ευσυνει­δησία και συνέπεια. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν μέρη στα οποία η επιβολή δι­κτατορικών καθεστώτων εμφανίζεται ως σωτήρια λύση ή ως έκφραση δημοκρατι­κής διακυβέρνησης της χώρας, όπως επίσης περιοχές που έχουν κατακτηθεί και βρίσκονται υπό κατοχή, όπως η μαρτυρική Κύπρος.

Στις περιοχές αυτές, η άσκηση ψυχολογικής βίας, οι διώξεις και οι συλλήψεις, οι κρατήσεις, οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, η τρομοκρατία, η παραβίαση του οικογενειακού ασύλου και η κατάργηση, τελικά, του δημοκρατικού καθεστώτος εξευτελίζουν και καταρρακώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και καταργούν κά­θε έννοια ισηγορίας, ισονομίας και ισοπολιτείας.

Δυστυχώς, ακόμα και σε χώρες με δημοκρατική διακυβέρνηση, σε χώρες του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου, γίνονται καθημερινά παραβιάσεις των ανθρω­πίνων δικαιωμάτων.

Διότι για ποια προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να γίνεται λόγος, όταν τα τσιμεντένια μεγαθήρια στερούν τον ήλιο και τον αέρα από τα παιδιά, όταν η απληστία του χρήματος δε μας επιτρέπει να ανασάνουμε και δεν αφήνει τον παραμικρό χώρο για την ψυχαγωγία των παιδιών και την άθληση των νέων, όταν εξαιτίας του νέφους των μεγάλων πόλεων γεμίζουν καθημερινά τα νοσοκο­μεία μας από ασθενείς, όταν βάναυσα υποβαθμίζονται και αλλοιώνονται το περι­βάλλον και η ποιότητα της ανθρώπινης ζωής;

Για ποια ανθρώπινα δικαιώματα και προστασία τους μπορούμε να μιλάμε, ακόμα και σε αυτές τις δημοκρατικές χώρες, όταν υπάρχουν εκατομμύρια άνεργοι και άστεγοι, όταν εκατομμύρια άνθρωποι πεινούν και μένουν αναλφάβητοι ή όταν η άντληση ολικών αγαθών είναι, τις περισσότερες φορές, αποτέλεσμα εκμετάλ­λευσης, απάτης, νοθείας και δωροδοκίας;

Συνεπώς, δεν αρκούν μόνο τα Συντάγματα και οι Διακηρύξεις για την προστα­σία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Είναι απαραίτητο, πέρα από τις οποιεσδήποτε διακηρύξεις, να παρέχεται στον κάθε πολίτη η δυνατότητα να ζει άνετα και ελεύθερα μέσα σ' ένα περιβάλλον πο­λιτισμένο, ανθρώπινο και ευχάριστο, όπως είναι επίσης απαραίτητο να εξασφαλί­ζεται σ' αυτόν η σωστή παιδεία, η ολοκληρωμένη και αποτελεσματική δημόσια πε­ρίθαλψη και, γενικότερα, μια ανεκτή ποιότητα ζωής.

Μόνο έτσι θα μπορούμε να μιλάμε για πραγματική προστασία των ανθρωπί­νων δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πολίτη.

ΙΙ. Το Ερώτημα:

Μπορεί τα ανθρώπινα δικαιώματα να έχουν και τυπικά κατοχυρωθεί απ' τη διεθνή κοινότητα, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρούνται σοβαρές παραβιάσεις. Να αναφερθείτε στις σημαντικότερες ανάμεσα τους, εστιάζο­ντας την προσοχή σας στις αναπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου. Υποθέ­στε ότι το κείμενο σας (500-600 λέξεις) θα δημοσιευτεί σε μια εφημερίδα της περιοχής σας.

ΙΙΙ. Κείμενο μαθητή:

«ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ, ΣΥΧΝΑ ΤΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ

ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ»

          Η αναγνώριση του ανθρώπου ως υπέρτατης αξίας και το αίτημα για σεβασμό της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας οδήγησε τις πολιτισμένες κοινωνίες στην καθιέρωση και την κατοχύρωση ορισμένων απαράγραπτων δικαιωμάτων.  Τυπικά η λέξη «δικαίωμα» σημαίνει την αξίωση που στηρίζεται σε γραπτό ή άγραφο δίκαιο. Το νόημα όμως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά που κατά σύμβαση δέχεται και αναγνωρίζει μια ανθρώπινη κοινωνία, όσο σημαντικά και αν είναι. Προχωρεί πιο πέρα, συνδέεται με την ανθρώπινη φύση. Είναι για το λόγο αυτό, δικαιώματα φυσικά για τον κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από το χρώμα, την εθνικότητα, την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση, το θρήσκευμα ή το φύλο. Συνδέεται επίσης και με τον ανθρωπισμό, αν λάβουμε υπόψη μας ότι ανθρωπισμός είναι η έμπρακτη αναγνώριση, η εκτίμηση και ο σεβασμός στην αξία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Από αυτή την άποψη, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι μόνο πολιτικό, αλλά και ηθικό αίτημα.

          Στην εποχή μας, δε λείπουν περιπτώσεις παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατάφωρης σε απολυταρχικά πολιτεύματα, συγκαλυμμένης σε πολιτεύματα που ως προς τα τυπικά χαρακτηριστικά τους εμφανίζονται δημοκρατικά. Για παράδειγμα, η ελευθερία σκέψης και έκφρασης δεν είναι καθόλου αυτονόητη. Σήμερα, δεν αρκεί ο πολίτης να έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του, πρέπει να έχει και τη δυνατότητα να διαμορφώνει τη δική του ελεύθερη, αντικειμενική, όσο γίνεται, γνώμη. Το δικαίωμά του όμως αυτό καταργείται από τους μηχανισμούς της σύγχρονης προπαγάνδας, της κατευθυνόμενης πληροφορίας και της λογοκρισίας που συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και σε σύγχρονα «δημοκρατικά» κράτη. Ατομικές ελευθερίες υπονομεύονται και περιορίζονται καθώς με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, προσωπικά δεδομένα καταγράφονται, πολίτες παρακολουθούνται και δραστηριότητες ελέγχονται.

Παράλληλα, παρατηρείται ανησυχητική εξάπλωση φαινομένων φυλετικών διακρίσεων και καταπίεσης εθνικών μειονοτήτων. Ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία αναβιώνουν, οι ξένοι αντιμετωπίζονται με εχθρότητα και περιθωριοποιούνται, κοινωνικές ομάδες πέφτουν θύματα ρατσισμού και κοινωνικού αποκλεισμού. Τέλος, πολλοί άνθρωποι, όχι μόνο στερούνται πολιτικά δικαιώματα, αλλά και φυλακίζονται και βασανίζονται για τα πολιτικά τους φρονήματα. Αν σ’ αυτά προσθέσουμε την παιδικά εργασία, την εκμετάλλευση των παιδιών, την εξαθλίωση και τη διαφθορά, τότε θα διαπιστώσουμε ότι ο σύγχρονος κόσμος δεν έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο πολιτικής και ηθικής ωριμότητας, ώστε τα ανθρώπινα δικαιώματα να θεωρούνται αυτονόητα και απαραβίαστα για κάθε άτομο.

Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί ηθική και πολιτική επιταγή για το σύγχρονο κόσμο. Εντούτοις, τα φαινόμενα παραβίασης δείχνουν ότι ο σεβασμός αυτός δεν υπάρχει, ίσως γιατί λείπει η πολιτική ωριμότητα και η ηθική ευαισθησία που τα προστατεύει.  [λ. 405]

IV. Παρατήρηση:

Το πρόβλημα της οργάνωσής του κειμένου

V. Οι μαθητές εντοπίζουν (στα κείμενά τους) παραβιάσεις:

• Αναλφαβητισμός (κυρίως λειτουργικός)
• Ανεργία
• Γυναικεία πορνογραφία
• Διάφορες μορφές ρατσισμού (εξαιτίας φύλου, καταγωγής, οικονομικής κατάστασης, μετανάστευσης, σεξουαλικού προσανατολισμού κλπ.)
• Οικονομική ανέχεια
• Παιδική εργασία
• Παιδική πορνογραφία
• Παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής
• Περιστολή των δικαιωμάτων περίθαλψης
• Πολιτικές υγείας (άδικες)
• Ρύπανση περιβάλλοντος
• Φορολογικές αδικίες

Τρόποι Πειθούς: Συναίσθημα - Ήθος

Τρόπος πειθούς: Επίκληση στο συναίσθημα - Μέσα πειθούς :

• Περιγραφή
• Εικόνα – εικονοπλαστικός λόγος
• Αφήγηση
• Χρήση συγκινησιακού – μεταφορικού λόγου (λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες, ειρωνεία, σαρκασμός, χιούμορ, υπερβολή, μεταφορά, λογοπαίγνιο, δισημία, συνειρμός)
• Χρήση ρητορικών ερωτημάτων

Τρόπος πειθούς: Επίκληση στο ήθος

Επίκληση στο ήθος του πομπού - Μέσα πειθούς :

• Αξιόπιστος λόγος
• Έπαινοι
• Εγκώμια
• Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός

[Επίκληση στο ήθος του δέκτη - Μέσα πειθούς :]

• Άμεσος ή λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός

Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου - Μέσα πειθούς :

• Κριτικές
• Κατηγορητήρια

Επίκληση στην αυθεντία - Μέσα πειθούς :

• Αναφορά σε λόγια μιας προσωπικότητας
• Αποφθέγματα
• Ρητά
• Γνωμικά – Παροιμίες

Θεματικοί Κύκλοι

12. Παιδεία – Εκπαίδευση

«Ενδιαφέροντα» ερωτήματα

που προκαλούν τα κείμενα της 12^ης Ενότητας

Παιδεία Εκπαίδευση των Θεματικών Κύκλων:

• Γιατί, κατά τη γνώμη σας, δεν πρέπει να αδιαφορεί κανείς για τη μόρφωσή του; Εσείς τι κάνετε ώστε να αισθάνεστε ότι δεν αδιαφορείτε για τη μόρφωσή σας; [σελ. 273]
• Ποιους σκοπούς πραγματοποιεί ο άνθρωπος με τη μάθηση και πως τελικά ο ένας συμπληρώνει και εξασφαλίζει τον άλλο; Πώς φτάνει ο άνθρωπος στην ουσιαστική μάθηση; [σελ. 277]
• Ποιο το περιεχόμενο της έννοιας «παιδεία»; Ποιες είναι οι μορφές παιδείας; [σελ. 278]
• Τι αναζητούν οι νέοι που δεν τους το προσφέρει το σχολείο; Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής εκπαίδευσης αποτελούν στοιχεία του παρελθόντος ή διατηρούν ακόμη την ισχύ τους στο σημερινό σχολείο; [σελ.280]
• Αποτελεί η τιμωρία παιδαγωγικό τρόπο; Νομίζετε ότι υπάρχουν άλλες πιο αποτελεσματικές μέθοδοι; [σελ. 282]
• Ποιο το περιεχόμενο της εκπαίδευσης σήμερα; Ποια η αναγκαιότητα μιας ευρύτερης παιδείας; [σελ. 289]

Παιδεία - Εκπαίδευση

Ι. Οι όροι

Πηγή: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής Α.Π.Θ. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, [Ιδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], Θεσσαλονίκη 1998

εκπαίδευση η : η καλλιέργεια, με συστηματική διδασκαλία και άσκηση σε ειδικά ιδρύματα (σχολεία κ.ά.), των διανοητικών και σωματικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων των ατόμων, κυρίως των παιδιών και των νέων, για να μπορέσουν να ασκήσουν κάποιες επαγγελματικές ή άλλες δραστηριότητες: Γενική / ειδική / θεωρητική / πρακτική / δημόσια / ιδιωτική ~. Στοιχειώδης / μέση / ανώτερη / ανώτατη ~. Bαθμίδες της εκπαίδευσης. Πρωτοβάθμια / δευτεροβάθμια / τριτοβάθμια ~. Προσχολική ~, των νηπίων. Άρτια / ταχύρρυθμη / διαρκής ~. ~ υψηλού επιπέδου. O εκδημοκρατισμός της εκπαίδευσης. Ίση και δωρεάν ~ για όλους. Eπαγγελματική / τεχνική ~. || H ~ των υπαλλήλων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές θα κρατήσει τρεις μήνες. || (στρατ.): Στρατιωτική ~. Bασική ~, η εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων. Kέντρο Eκπαίδευσης (νεοσυλλέκτων). Στρατιωτικές μονάδες πρώτου / δεύτερου / τρίτου κύκλου εκπαιδεύσεως. [λόγ. εκπαιδεύ(ω) -σις > -ση]

μάθηση η : απόκτηση γνώσεων: Kίνητρα / στάδια / προβλήματα της μάθησης. Tο βιβλίο αυτό έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τη νεολαία που διψούσε για ~. (έκφρ.) η επανάληψη* είναι μητέρα της μαθήσεως / (απαρχ.) η επανάληψις* είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως. || (ψυχ.): Aσφαλής / γόνιμη / δημιουργική ~. [λόγ. < αρχ. μάθη(σις) -ση]

μόρφωση η : (χωρίς πληθ.) : α. πνευματική και ψυχική καλλιέργεια: Άνθρωπος με / χωρίς ~. Tο επίπεδο μόρφωσης κάθε ανθρώπου / λαού. β. κατοχή γνώσεων: Bαθιά / πλατιά / επιφανειακή ~. Γενική / επαγγελματική ~. Φιλοσοφική / ιστορική / φιλολογική / καλλιτεχνική / κοινωνική ~. [λόγ. < ελνστ. μόρφω(σις) `σχηματισμός΄ -ση σημδ. γερμ. Bildung]

παιδεία η : 1.πνευματική καλλιέργεια· μόρφωση, κουλτούρα: Aνθρωπιστική ~. Έλλειψη παιδείας. (λόγ. έκφρ.) θύραθεν ~. άμοιροι παιδείας. 2. εκπαίδευση: Yπουργείο Eθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Oι κρατικές δαπάνες για την ~. «Ψωμί, Παιδεία, Eλευθερία», κεντρικό σύνθημα της φοιτητικής εξέγερσης του 1973. [λόγ.: 1: αρχ. παιδεία· 2: σημδ. γαλλ. éducation (nationale)]

ΙΙ. Αντίλογος

[ ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ ] Οι αριστούχοι και οι «άλλοι»

Του Χρήστου Κάτσικα xkatsikas@xkatsikas.gr
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 22 Σεπτεμβρίου 2009

Ένα μεγάλο χάσμα έχει δημιουργηθεί στις σχολικές τάξεις τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τις επιδόσεις των μαθητών. Χάσμα που αναδείχθηκε ιδιαίτερα στα αποτελέσματα των τελευταίων Πανελλαδικών Εξετάσεων, όπου καταγράφηκε το μεγαλύτερο ποσοστό αριστούχων την ίδια στιγμή που ένας στους τρεις υποψηφίους έγραψε κάτω από τη βάση και από αυτούς περισσότεροι από τους μισούς έδωσαν σχεδόν λευκή κόλλα! Άλογα κούρσας και ουραγοί!

Τι συμβαίνει; Σαν να αντανακλά η κίνηση των βάσεων την ίδια την κοινωνία. Μια κοινωνία όπου οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Και στη μέση σμπαραλιασμένα τα μεσαία στρώματα. Από την άλλη φαίνεται καθαρά ότι έχει συντελεστεί αθέατα αλλά σταθερά μια σημαντική αλλαγή στους υποψηφίους. Δίπλα στα «άλογα κούρσας» με τα 18άρια και τα 19άρια που τινάζουν τις βάσεις στον αέρα διαμορφώνονται οι ουραγοί, μια μεγάλη ομάδα (ίσως η μεγαλύτερη μετά τη μεταπολίτευση) παιδιών, κυρίως από τα λαϊκά στρώματα (γόνοι αγροτών, εργατών, μικροϋπαλλήλων κ.λπ.), οι οποίοι έχουν γυρίσει την πλάτη στη σχολική εκπαίδευση σαν απάντηση στο γεγονός ότι η τελευταία δεν έχει έχει πλέον να τους προσφέρει αυτό που απλόχερα, στο πεδίο των επαγγελματικών προοπτικών, πρόσφερε στο παρελθόν.

Πριν από περίπου 30 χρόνια, την ακαδημαϊκή χρονιά 1981/82, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της συντριπτικής πλειονότητας των φοιτητών/τριών, στην ερώτηση «Νομίζετε ότι στη σημερινή ελληνική κοινωνία τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να μεταπηδούν σε μια κοινωνική τάξη ανώτερη από αυτή στην οποία βρίσκονται οι γονείς τους;» η καταφατική απάντηση συγκέντρωσε συνολικά το 95% των φοιτητών/τριών.

Πρόκειται, βέβαια, για πεποίθηση που «χρώσταγε» τα οικοδομικά υλικά του σχηματισμού της σε εκείνη την περίοδο (και ακόμη προγενέστερα) στην οποία, πράγματι, η εκπαίδευση διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην ένταξη εκατοντάδων χιλιάδων νέων από όλα τα κοινωνικά στρώματα στις πολλαπλές νέες θέσεις εργασίας που «αναφύονταν» κατά χιλιάδες τόσο με το «άνοιγμα» του δημόσιου τομέα όσο και με τη διόγκωση του τριτογενούς τομέα, των υπηρεσιών κ.λπ. Οι πανεπιστημιακοί τίτλοι και τα διπλώματα αποκτούν την ίδια περίοδο τη λειτουργία που είχαν παλαιότερα οι «τίτλοι ευγενείας» για την κατάληψη μιας ευνοημένης επαγγελματικής θέσης και φυσικά μαγνητίζουν ιδιαίτερα εκείνα τα τμήματα του πληθυσμού που προσπαθούν να σπρώξουν τα παιδιά τους- μέσω της εκπαίδευσης- στην άλλη πλευρά του λόφου, εκεί όπου απουσιάζει η χειρωνακτική εργασία, η ανασφάλεια και τα χαμηλά εισοδήματα.

Η εκπαίδευση για τους φτωχούς και μεσαίους αγρότες της εποχής ήταν μια επένδυση για τα παιδιά τους προστατευμένη από τον πληθωρισμό που φλόγιζε την ελπίδα να τα δουν να περνάνε στην αντίπερα όχθη, στα μεσαία και ανώτερα στρώματα. «Να φύγει», «να σπουδάσει», «να γίνει δάσκαλος, γιατρός, καθηγητής, δημόσιος υπάλληλος», «χορτάρι να βοσκήσω, αλλά να σπουδάσει». Η ιδεολογία της κοινωνικής ανόδου αποκτά αυτήν την περίοδο μια άνευ προηγουμένου εμβέλεια.
Είκοσι οκτώ χρόνια αργότερα, σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει σημαντικά. Μιλάμε για ανατροπή στις καταστάσεις, στα δεδομένα και στις πεποιθήσεις. Το «κλειδί του παραδείσου», το Πανεπιστήμιο, που την προηγούμενη περίοδο πρόβαλε σαν το σκαλοπάτι που έπρεπε να ανέβουν τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών για να «αποκατασταθούν εξασφαλιστούν», δεν υπάρχει πια. Τα πτυχία έχουν χάσει την αποτελεσματικότητα που είχαν στο παρελθόν ως μέσα επαγγελματικής προώθησης, καθώς η ολοένα και αυξανόμενη ανεργία «σαρώνει» όλων των ειδών τους τίτλους, ιδιαίτερα όταν δεν συνοδεύονται από υψηλή καταγωγή, «δίκτυο σχέσεων- γνωριμιών» και «κληρονομικά δικαιώματα».

Ακόμη παραπέρα. Σε αντίθεση με το παρελθόν, όχι μόνο το παιδί μιας εργατικής ή αγροτικής οικογένειας με το πτυχίο της Φιλολογίας ή κάποιου Τμήματος του Παντείου ή της Νομικής δεν έχει εγγυημένη επαγγελματική προοπτική, αλλά και το παιδί μιας οικογένειας εκπαιδευτικών ή δημοσίων υπαλλήλων ή μικροεμπόρων με το πτυχίο στο χέρι είναι πιθανόν να έχει καθοδική κοινωνική κινητικότητα, να βρεθεί δηλαδή σε χειρότερη θέση επαγγελματικά, κοινωνικά, οικονομικά από τους γονείς του, οι οποίοι είχαν πετύχει ανοδική κοινωνική τροχιά στην προηγούμενη γενιά.
Είναι απαραίτητο να σημειώσουμε εδώ ότι αυτή η πραγματικότητα σημαίνει και την αναίρεση οποιασδήποτε εγγυημένης δυνατότητας ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας μέσα από την πρόσβαση στον εκπαιδευτικό μηχανισμό, γεγονός που οδηγεί στη σταδιακή διάλυση των παραδοσιακών αντιλήψεων που συγκροτούνταν γύρω από τον εκπαιδευτικό μηχανισμό. Ακυρώνεται έτσι ένα ολόκληρο φάσμα κοινωνικών προσδοκιών, συγκροτημένο εδώ και αρκετές δεκαετίες για τη δυνατότητα εργασιακής απασχόλησης μέσα από την πρόσβαση στην εκπαίδευση και τα διαπιστευτήριά της. Οι προσδοκίες, βέβαια, αυτές την τελευταία 15ετία δέχθηκαν απανωτά χτυπήματα από την εργασιακή αβεβαιότητα, την ετεροαπασχόληση, υποαπασχόληση, μισθολογική υποβάθμιση.

ΧΑΘΗΚΕ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ

Το «κλειδί του παραδείσου», το Πανεπιστήμιο, που πριν από 30 χρόνια πρόβαλε σαν το σκαλοπάτι που έπρεπε να ανέβουν τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών για να «αποκατασταθούν - εξασφαλιστούν», δεν υπάρχει πια

Τρόποι Πειθούς - Επίκληση στη Λογική

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ – ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ

H πειθώ επιδιώκεται με επίκληση:

• στη λογική,
• στο συναίσθημα,
• στο ήθος [στην αυθεντία].

Τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική - Μέσα πειθούς :

1. Επιχειρήματα  - συλλογισμοί

2. Τεκμήρια

• αποδείξεις
• παραδείγματα
• στατιστικά στοιχεία
• πορίσματα ερευνών
• εμπειρικές αλήθειες
• παραθέματα
• μαρτυρίες
• γεγονότα (ιστορικά κ.ά.)

ΟΡΙΣΜΟΙ – ΕΝΝΟΙΕΣ

Επιχείρημα ονομάζεται ένα οργανωμένο σύνολο λογικών προτάσεων – κρίσεων (προκείμενες) από τις οποίες προκύπτει ένα λογικό συμπέρασμα.

Συλλογισμός ονομάζεται η διαδικασία ή η μέθοδος με την οποία καταστρώνεται ένα επιχείρημα.

Ένας ολοκληρωμένος συλλογισμός αποτελείται από τρία βασικά μέρη:

• Τη μείζονα προκείμενη
• την ελάσσονα προκείμενη και
• το συμπέρασμα.

Προκείμενες είναι προτάσεις, κρίσεις, υποθέσεις, ερωτήματα

Συμπέρασμα είναι πρόταση / περίοδος στην αποδοχή της οποίας καταλήγουν οι

προκείμενες. Είναι δηλαδή το λογικό επακόλουθο των προκείμενων.

Οι συλλογισμοί της λογικής έχουν μορφή καθαρά τυπική, στεγνή και σύντομη, περιέχουν μόνο προτάσεις-κρίσεις.

Τα επιχειρήματα σ’ ένα κείμενο έχουν ανάπτυξη, σύνταξη και διατύπωση πολυποίκιλη.

Το επιχείρημα, λοιπόν, εμπεριέχει συλλογισμό ή σειρά συλλογισμών για τη στήριξη ή την ανατροπή μιας θέσης.